ALMAN KARARGAHI
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu ile ittifak yapan Almanların karargah olarak kullandığı İskender Atamyan Konağı, Mardin konaklarına benzer bir yapıya sahip ve 19. yüzyıla ait. Konağa ait çok sayıda fotoğraf bulunmakta. Konağı önemli kılan unsurlar, 1. Dünya Savaşı sırasında 1917’de Almanlar tarafından karargah olarak kullanılmış olması ve Mustafa Kemal Paşa tarafından da garnizon, konut, karargah olarak kullanılmış bir yapı olmasıdır.
DEVELİ HAN
Mezopotamya ovasına hakim, Mardin Kalesinin hemen altında, Gül Mahallesi’nde geleneksel Mardin mimari konaklarının önemli örneklerinden biridir. Tarihçesi ile ilgili, herhangi bir kitabeye ve tarihe rastlanmadığından yapının tarihi tam olarak bilinmemektedir. Ancak yapının mimari özelliklerine bakıldığında, ilk iki katın 19. yy.da yapıldığı, son katın ise 1940 veya 1950’li yıllarda yapıldığı tahmin edilmektedir. Yapının zemin katında bulunan avlu ve ahır bölümünde deve yemliklerine rastlanır. Konak, döneminde deve kervanlarının durak noktalarından ve ticaret merkezlerinden biridir. Bir çok Mardinli köklü aile arasında zamanla el değiştirmiştir. Yaşam alanı olarak kullanıldığı gibi, ticaret merkezi olarak da kullanılmıştır. 2019’dan beri restorasyon çalışmaları devam etmektedir. İlk kez Mardin Bienali mekanı olarak kullanıma açılacaktır.
ULUSLARARASI TASARIM VAKFI GALERİSİ
19. YY Mardin Mimarisi ile yapılan bu yapı, Mardinli Ermeni Tüccar Şalleme Ailesinin evinin bir müştemilatı olarak yapılmıştır. Ürünlerin depolandığı, develere yüklediği bir depo pasaj olarak inşaa edilmiştir. Daha sonra dericilikle uğraşan Dabbakoğlu Ailesinin aldığı yapıda, dabbaklık (deri işleme) ve ayakkabıcılık gibi geleneksel üretim ve ticari depo kullanımı 1940’lı yıllara kadar devam etmiştir. Bir dönem askeri yemekhane olarakta kullanılan yapı, 1970’ten sonra konuta dönüştürülmüştür. 2020 yılında yapılan restorasyon ile sanat galerisi olarak işlev kazandırılmıştır.
CUMBALI KONAK
1830-1850 Yılları arasına tarihlen, Mezopotamya Ovasına bakan, 2 katlı Mardin geleneksel evlerin güzel örneklerindendir. Mardin’in tüccar ailelerinden Kavas Ailesine ait olduğu bilinmektedir.Mardin’deki 3 tane cumbalı konaktan biridir ve diğer iki konağın mimarı Mimarbaşı Lole olduğu bilinmektedir. Kesin olarak bilinmesede Lole’nin bu konağında mimarbaşı olduğu düşünülmektedir. Konağın alt katı geçmişte ticari mal sevkiyatının yapıldığı bir Kervansaray olarak kullanılmıştır.
Ev 2017’de restore edilmiş ve günümüzde bir sanat galerisi ve kafe olarak hizmet vermektedir.
MARANGOZLAR KAHVESİ
Sipahiler ya da Tellallar Çarşısı olarak da bilinen Revaklı Çarşı’nın üst kısmında yer alan konak Marangozların kahvesi olarak işletilmektedir.
TASARIM VAKFI MEYDAN GALERİ
19. YY.’da geleneksel Mardin Konağı olarak inşa edilen yapı, 1910 yılında Bağdat Demir Yolu inşaası için gelen Almanlar tarafından ofis olarak kullanılmış ve 1. Caddenin genişletilmesi, araç trafiğine uygun hale getirilmeye çalışılması neticesiyle, doğuya bakan cephesi değiştirilmiştir. Bir dönem futbol topu imalathanesi, gümüş telkari atölyesi, depo, yerel ürün satış mağazası gibi çeşitli ticari faaliyetlere kapılarını açan yapının revaklı alanı, 2022 yılında sanat galerisine dönüştürülmüştür.